Bron: VRT NWS | Hajo Beeckman | dinsdag 05 juli 2022
Vanaf 6 juli 2022 zit in alle nieuwe automodellen een zwarte doos, net zoals in vliegtuigen. Die slaat gegevens op waarmee de rechtbank na een ongeval kan controleren wat je net voor een aanrijding met jeauto aan het doen was. Een grote stap vooruit, zeggen voorstanders, want zo vermijd je discussies. Sommige waarnemers stellen zich echter vragen: ook je verzekeraar zou wel eens op een slimme manier van die gegevens kunnen gebruikmaken, meestal niet in jouw voordeel.
Het lijstje van veiligheidstoepassingen is indrukwekkend: intelligente snelheidsondersteuning (een aanduiding van de snelheidslimiet met een geluidssignaal), een universele aansluiting om een alcoholslot te kunnen installeren, systemen die je waarschuwen wanneer je vermoeid bent en beter even gaat rusten (op basis van je stuurbewegingen) en zelfs een "gegevensrecorder voor incidenten" of "event datarecorder" (EDR). Dat laatste is simpel uitgedrukt een zwarte doos zoals die al jaren in vliegtuigen zit. In de Verenigde Staten (2012), Zuid-Korea(2015) en China (2021) werd de zwarte doos al eerder verplicht.
Met de gegevens van die zwarte doos kan de overheid exact nagaan wat je net voor een ongeval in je auto, bestelwagen of vrachtwagen aan het doen was. Het moet experten en het gerecht in staat stellen om vooral bij zware en complexe ongevallen te achterhalen wat er precies is gebeurd en wie aansprakelijk is, bijvoorbeeld wanneer bij een ongeval de betrokken partijen elkaar tegenspreken of wanneer er geen informatie van getuigen is.
Sommige deskundigen wijzen ook op een psychologisch effect: door de zwarte doos zouden bestuurders voorzichtiger gaan rijden, zodat er al minder ongevallen gebeuren.
De zwarte doos slaat een hele reeks data op: hoe snel reed iemand net voor een ongeval, hoe hard werd er geremd, probeerde de bestuurder effectief een ongeval te vermijden, had iemand een gordel aan en hoe werd het stuur gebruikt (was er nog een bruuske beweging van links naar rechts, wat erop wijst dat de bestuurder een aanrijding of obstakel wou vermijden)? De data hebben betrekking op 30 seconden voor en 15 seconden na een incident.
In tegenstelling tot in een vliegtuig slaat de zwarte doos géén opnames van stemmen en geluiden op. Wat je in de wagen bespreekt, wordt dus niet geregistreerd.
In feite is de zwarte doos gewoon een stevig bakje dat gegevens opslaat, soms buiten de bestaande boordcomputers in auto’s. De doos zit meestal op een verborgen plek, bijvoorbeeld in de middenconsole van het voertuig of onder een zetel. Net zoals in een vliegtuig moet de recorder extra stevig zijn om te verzekeren dat de gegevens ook na een zware klap nog toegankelijk zijn.
“In veel auto’s zit die zwarte doos eigenlijk nu al ingebouwd en recente voertuigen slaan via de boordcomputer en de ingebouwde software al veel informatie op,” zegt Jean-François Gaillet, directeur innovatie van verkeersinstituut Vias. “Dat werkt dan via de airbagcontrol module, de engine control module en de roll-over module (die letterlijk de beweging registreert wanneer de auto kantelt of over de kop gaat).”
"Tot nog toe waren de gegevens in een auto versleuteld, de nieuwe Europese regels maken ze via de zwarte doos makkelijker toegankelijk" Jean-François Gaillet, Vias
“Het probleem is dat de gegevens in die modules tot vandaag versleuteld waren en alleen toegankelijk voor de fabrikanten zelf,” vervolgt Gaillet. “Niet dat dit een rechter al tegen hield om de gegevens op te vragen bij een ongeval: herinner je het drama waarbij een paar maanden geleden een wagen inreed op een groep carnavalisten in de Waalse gemeente Strépy: de rechter heeft BMW Duitsland toen verplicht om de gegevens van de boordcomputer ontsleuteld aan justitie te bezorgen om na te gaan wat de bestuurder van de auto precies aan het doen was.”
“Rechter gebruikt voor het eerst zwarte dozen om dodelijkauto-ongeval te verklaren” (di 31 jan 2017 10:10)
“Ook in 2017 al was er een rechter in Diksmuide die na een zware frontale botsing zonder getuigen de gegevens uit de boordcomputer liet opvragen om objectief de aansprakelijkheid te laten vaststellen”, zegt Joost Kaesemans, directeur public relations voor Touring.
Dat blijft vandaag echter een heel gedoe. De nieuwe Europese regels maken het voor het gerecht veel makkelijker om de gegevens snel en niet-versleuteld te laten uitlezen. Dat gebeurt zelfs via een module die al in je wagen zit: de OBD of “on-board-diagnostics”. Met een simpele scanner haal je de gegevens via een laptop zo uit de zwarte doos. Is de auto zwaar beschadigd, dan komt er wat meer werk bij kijken.
“Ik denk dat de consument gerust kan zijn,”stelt Kaesemans (Touring). “Alleen een rechtbank zal bij zware ongevallen de gegevens opvragen, nooit de verzekeringsmaatschappij. Ik ben er zeker van dat de Europese overheid hiermee vooral de recidivisten en verkeerscriminelen wil treffen, en niet de weggebruiker die per ongeluk eens een kleine botsing heeft.”
Barbara Van Speybroeck, directeurcommunicatie van Assuralia, bevestigt dat het alleen aan de rechter toekomt om opdracht te geven om in bepaalde gevallen de gegevens van de zwarte doos te laten uitlezen. Verzekeringsmaatschappijen zullen op geen enkele manier toegang hebben tot de data.
"Verzekeringsmaatschappijen zullen op geen enkele manier toegang hebben tot de data" Barbara Van Speybroeck, Assuralia
“De zwarte doos zal voor zover wij vandaag weten evenmin impact hebben op de verzekeringspremies,” vervolgt Van Speybroeck. “Er komen ook geen verschillende tarieven tussen nieuwe automodellen met een zwarte doos en oudere voertuigen die er nog geen hebben”.
“Verzekeraars houden voor de samenstelling van het premiebedrag alleen rekening met het risicoprofiel van een verzekeringnemer. Dat profiel wordt onder meer bepaald door je rijervaring, het aantal jaren dat je al een rijbewijs hebt, je leeftijd, en eventueel het vermogen en de ouderdom van de wagen,” zegt Van Speybroeck. Uiteraard is ook je rijgedrag en je ongevallenhistoriek van belang maar dat staat dus los van de aanwezigheid van de zwarte doos.
Sommige experten stellen zich toch vragen bij de privacy van de weggebruiker. Ze hebben twijfels bij de bewering dat verzekeringsmaatschappijen niet rechtstreeks bij de gegevens zouden kunnen.
“Ik wil benadrukken dat dit mijn persoonlijke visie is,” zegt Gaillet (Vias), “maar ik ben ervan overtuigd dat een verzekeringsmaatschappij de verzekeringnemer in bepaalde gevallen onder druk zal kunnen zetten. Er is in ons land namelijk een wet die zegt dat je alle beschikbare gegevens moet doorspelen aan de verzekeringen na een ongeval. Als je dat niet doet, dan is dat een reden om niet uit te betalen.”
Jean-François Gaillet, Vias:
“Veronderstel dat je beweert dat een ongeluk de schuld is van de tegenpartij, maar jouw verzekeringsmaatschappij gelooft je niet. Dan kan ze je de toestemming vragen om de data van je wagen via haar experten uit te laten lezen,” aldus nog Gaillet. “Als je dat weigert – wat perfect kan - dan kan de maatschappij beslissen om niet uit te betalen of ze zullen op basis van een interpretatie van de wél aanwezige gegevens in het dossier hun eigen conclusies trekken.” Dat zal niet steeds in het voordeel van de verzekeringnemer zijn.
Mark Pecqueur, docent autotechnologie aan de Thomas More Hogeschool vermoedt ook dat verzekeraars in twijfelgevallen die kaart zullen trekken maar dan specifiek in het geval van “eigen schade”, een ongeval of schadegeval waar dus geen tegenpartij bij betrokken is. “Denk aan een situatie waarin je met een onaangepaste snelheid tegen een boom of een paaltje knalt, of je voertuig loopt schade op door te snel over een verkeersdrempel te rijden. Het is in het voordeel van een verzekeraar om minder of niet uit te betalen als ze kunnen achterhalen dat de schade simpelweg veroorzaakt is door je onverantwoord rijgedrag.”
Het kan zelfs nog verder gaan:
“Een verzekeraar kan je in de toekomst een goedkoper contract verkopen met de expliciete clausule dat je je op de weg als een goede huisvader gedraagt,”stelt Pecqueur.
“Maar wanneer blijkt dat je eigen schade hebt na een eenzijdig ongeval, en de zwarte doos kan bewijzen dat je de verkeersregels aan je laars lapte of onverantwoorde snelheden haalde of manoeuvres uitvoerde, dan is de factuur volledig voor de verzekeringnemer. Vergelijk het met een diefstalverzekering voor je woning: als het contract zegt dat je een alarmsysteem moet hebben, maar je installeert dat niet, dan kan je bij een inbraak naar je geld fluiten.”
Barbara Van Speybroeck van Assuralia volgt de stellingen van Pecqueur en Gaillet overigens helemaal niet. “Een verzekeringnemer moet inderdaad alle informatie aan een verzekeraar aanreiken die nuttig kan zijn om een situatie te beoordelen, maar die kan dat alleen doen met data waar een automobilist zelf toegang toe heeft, en dat zijn zeker niet de gegevens uit een zwarte doos.”
Steven Soens, adviseur regelgeving en technologie bij Febiac, ziet alleen maar voordelen. “De EDR of zwarte doos zal leiden tot een meer uniforme behandeling van gegevens over verkeersongevallen in Europa en ook kwetsbare weggebruikers zoals fietsers ten goede komen. Wat deed de bestuurder van een auto precies toen hij een fietser aanreed? Daar kan die doos bij helpen.”
“Bovendien moet je de EDR niet alleen zien als een instrument om aansprakelijkheden van partijen in een ongeval beter te bepalen, maar ook als een gegevensbron om de veiligheid van voertuigen te verbeteren,” vervolgt Soens, “we staan immers voor een grote uitdaging: steeds meer auto’s zijn uitgerust met rijhulpsystemen zoals semiautomatisch rijden in de file of sensoren die zorgen dat je niet van je rijstrook afwijkt, of die eigenhandig een afrit op een snelweg kunnen kiezen. Dat zijn echter systemen die je momenteel ook kan uitschakelen. De vraag bij een ongeval is dan: waren die systemen actief of niet? Voor een rechter of een verzekeraar zal het in de komende jaren steeds belangrijker worden om te weten of de auto dan wel de bestuurder aan het rijden was.”
Gaillet (Vias) is er alvast zeker van dater een psychologisch effect zal zijn van de aanwezigheid van de zwarte doos inde wagen op het gedrag van de weggebruiker. In de Verenigde Staten, waar de zwarte doos trouwens al sinds 2012 bestaat, zijn er sinds de invoering 20 procent minder ongevallen geregistreerd. Dat komt omdat bestuurders voorzichtiger gaan rijden.
Kaesemans (Touring) betwijfelt sterk of die 20 procent alleen te danken is aan de zwarte doos, ook andere maatregelen op het vlak van infrastructuur en handhaving zullen geholpen hebben. Niettemin gelooft ook hij in het psychologisch effect:
“Als je de pakkans voor bijvoorbeeld overdreven snelheid of alcoholgebruik achter het stuur vergroot,dan gaan mensen hun gedrag aanpassen, dat is logisch. Door de zwarte doos zullen veel automobilisten zich toch wat meer inhouden, want draai of keer het zoals je wil, je wordt de facto vanuit je eigen voertuig permanent gecontroleerd. Sommige mensen zullen dat als bedreigend ervaren maar wij zien dit als mobiliteitsorganisatie als een normale evolutie, het is alleen maar goed voor de verkeersveiligheid.”
Autotechnoloog Pecqueur is daar minder van overtuigd. “Veel eigen schade aan voertuigen wordt veroorzaakt door haantjesgedrag van een kleine groep recidivisten. Die zullen zich van een zwarte doos niets aantrekken en gaan de volgende keer gewoon opnieuw in de fout”. Hij lijkt daarmee te suggereren dat er naast de zwarte doos ook aanpassingen moeten komen in ons handhavingsbeleid voor mensen die frequent de regels negeren, zoals het rijbewijs met punten, waarover momenteel overigens een debat op het federale niveau aan de gang is.
Lees verder over dit onderwerp in onze blogs:
Rijstijlanalyse voorfleetmanagers I All-Connects
Kortingop verzekeringspremies: goed idee? I All-Connects
Heb je vragen over hoe rijstijlanalyse werkt, of ben je geïnteresseerd in een voertuigvolgsysteem? Contacteer ons dan direct via telefoon 03 289 55 35 of klik hier voor meer informatie.
Ben je na het lezen van deze blog nieuwsgierig geworden naar welke tracking en digitale oplossingen All-Connects aanbiedt? Stel ons je vraag en we beantwoorden je zo snel mogelijk.
